Blog

Zeep, wat is dat nou eigenlijk?                                                                                                  

1.       Zeep, we gebruiken het dagelijks al duizenden jaren maar wat is het nu precies?

2.       Wat is het verschil tussen haarzeep en handzeep?

3.       Is er verschil tussen haarzeep en shampoo?

4.       Waarom lijkt een blok (haar)zeep duurder dan zo’n grote fles shampoo van de drogist?

5.       Wat is beter voor mij, mijn huid, mijn portemonnee en het milieu?

Dat zijn al heel wat vragen die je kan stellen bij zoiets alledaags als een stukkie zeep! Ik zal proberen iets meer inzicht te geven in wat zeep is en proberen deze vragen te beantwoorden.

Zeep is al heel lang in gebruik. Al van een paar duizend jaar voor Christus is bekend dat er zeep werd gebruikt bij de Egyptenaren. Romeinen en Grieken gebruikten in die tijd nog olie om de huid te reinigen.

Maar wat is zeep nu eigenlijk en hoe maak je het!  Zeep is eigenlijk niets anders dan verzeept vet. Als je het zo zegt klinkt het niet heel uitnodigend om je daar eens lekker mee te wassen en toch doen we het dagelijks. Vroeger werd er voornamelijk reuzel en rundervet gebruikt om zeep te maken. Tegenwoordig gebruiken we meestal plantaardige oliën en vetten, alhoewel je een prima zeep kan maken met dierlijk vet. Maar hoe maak je nu van vet iets wat vet kan oplossen?

1.       Voor het maken van zeep moet je vet of olie verzepen, dit doe je met een sterk alkalische oplossing (loog). Een veel gebruikt loog is natriumhydroxide (NaOH), ook wel natronloog genoemd (gootsteenontstopper). Olie en vet bestaan uit verbindingen van vetzuren en glycerol (glycerine) die door de reactie met loog gescheiden worden. De vetzuren gaan vervolgens een verbinding aan met het natrium van de loog en vormen zo de zeepmoleculen. Nu het natrium (Na) van de natriumhydroxide is ingepikt door de vetzuren blijft van het natriumhydroxide alleen nog de hydroxide (-OH) over. En hydroxide is niets anders dan een waterstof (H) en een zuurstof (O) molecuul en die vormen tezamen water (H2O). In de nieuw gevormde zeep zitten dus de zeepmoleculen, glycerol en water. Van het loog is dus niets meer over. Uiteraard gebruiken wij geen gootsteenontstopper om onze zeep te maken! Gootsteenontstopper is goedkope natriumhydroxide en vaak verontreinigt met zware metalen. Wij gebruiken de hoogste kwaliteit natriumhydroxide die ook geschikt is voor de bereiding van voedsel. Maar hoe kan het nu dat dat verzeepte vet ineens ontvettend is?  Het gevormde zeepmolecuul lijkt een beetje op een lucifer met een kop en een staart. De kop is hydrofiel (waterminnend) en de staart hydrofoob (watervrezend). Dit betekent dat in een waterige oplossing, dus bij wassen, de waterafstotende staart zich zal hechten aan vuil en vet deeltjes om het water te mijden. De waterminnende kop is naar buiten gericht naar het water.  Op deze manier kan zeep dus vet en vuil oplosbaar maken in water en zo zorgen voor schone handen, kleding etc.

 

Leuk weetje: Soms wordt er ook zeep gevormd tijdens het barbecueën! Als er bijvoorbeeld vet van je speklapjes in de as druipt kan er ook verzeping optreden. As is ook alkalisch en kan onder de juiste omstandigheden vet verzepen. Dus mocht het bij het schoonmaken van je barbecue ineens gaan schuimen dan weet je nu dat je zeep hebt gemaakt😊.

 

 

2.       Het verschil tussen handzeep en haarzeep is niet zo groot. Je kan handzeep ook best voor je haar gebruiken en andersom. Toch zijn er wel verschillen uiteraard. Hiervoor moeten we toch weer de chemie induiken vrees ik. Zoals al eerder vermeld bestaan olie en vet voor een deel uit vetzuren. Wat het leuk en interessant maakt is dat alle oliën en vetten verschillende vetzuren hebben. De verschillende vetzuren bepalen voor een groot deel de eigenschappen van de zeep. Door dus verschillende oliën en vetten te combineren kan je de eigenschappen van de zeep aanpasssen naar je wensen. Kokosolie heeft bijvoorbeeld voornamelijk laurinezuur en myristinezuur als vetzuren deze geven een sterk ontvettende en goed schuimende zeep. Olijfolie daarentegen heeft  oliezuur en palmitinezuur welke zorgen voor een verzorgende, milde en weinig schuimende zeep. Door  verschillende oliën en vetten te gebruiken kan je de eigenschappen van de zeep grotendeels bepalen. Verder bestaan oliën en vetten ook nog voor een deel uit niet verzeepbare stoffen die ook een deel van de eigenschappen bepalen. Dit geeft de zeepmaker dus heel veel combinatie mogelijkheden om zepen met verschillende eigenschappen te maken.

Zoals we bij punt 1 al hebben besproken hebben we loog nodig om olie te verzepen. Dit is in praktijk wel iets ingewikkelder dan gewoon loog bij olie gieten! Elke olie of vet heeft een eigen verzepingsgetal, die geeft de hoeveelheid loog aan die nodig is om de olie volledig te verzepen. Concreet betekent dit dat je voor elke olie een andere hoeveelheid loog nodig hebt. Dit is belangrijk omdat als je als zeepmaker niet goed berekend hoeveel loog je nodig hebt het kan gebeuren dat je teveel loog gebruikt en dus aan het eind van de verzeping loog overhoudt in je zeep. Aangezien loog brandwonden veroorzaakt op de huid is dit iets wat je absoluut moet vermijden. Als je een nieuwe zeep wil gaan maken begin je met  bedenken welke eigenschappen je wil hebben en daar zoek je dan de juiste oliën en vetten bij. Vervolgens ga je voor deze oliën en vetten berekenen hoeveel loog je moet gebruiken om de zeep te maken. Voor een goed ontvettende schoonmaakzeep bijvoorbeeld wil je dat al je gebruikte olie verzeept is, maar dit laatste wil je niet als je een milde verzorgende zeep gaat maken. Om een milde zeep te maken kan je de mate van overvetting aangeven, dit houdt in dat je minder loog gebruikt en dus niet alle olie verzeept waardoor je in je uiteindelijke zeep nog verzorgende olie over hebt. Voor haarzepen maak je de mate van overvetting kleiner dan voor een milde huidzeep, teveel olie in een haarzeep zal je haar te zwaar en te vet maken. Voor een milde zeep voor een droge huid wil je de mate van overvetting juist hoog hebben zodat de huid ondanks het wassen met zeep toch gevoed wordt.

Verschil tussen handzeep en haarzeep is dus de mate van overvetting en de keuze in gebruikte oliën en vetten. Zoals ik in het begin al zei je kan een handzeep ook gebruiken voor je haar, maar je loopt het risico dat je haar dan wat vetter blijft.

 

3.       Is er verschil tussen een blok haarzeep en een fles shampoo? Absoluut! Een fles shampoo bevat voornamelijk water met synthetische detergenten die goed schuimen en goed ontvetten. Daarnaast worden er ingrediënten aan toegevoegd die je haar glad maken, onder andere siliconen of andere toevoegingen zoals polyquarteniums. En dan natuurlijk nog parfum en conserveringsmiddelen. Dit is in niets vergelijkbaar met een haarzeep zoals beschreven bij punt 2. Een ander verschil is dat een synthetische shampoo veel agressiever ontvet waardoor je hoofdhuid gaat compenseren door extra talg uit te scheiden. Dit heeft tot gevolg dat je veel vaker je haar moet wassen. Bij een goede haarzeep zal je merken dat je haar veel minder snel vet gaat aanvoelen en het niet nodig is je haar dagelijks te wassen.  

 

4.       In aanschaf lijkt een blok haarzeep misschien duurder maar je doet er heel lang mee dus of het uiteindelijk duurder is betwijfel ik. Een fles shampoo bestaat voor het grootste deel uit water een (haar)zeep bestaat volledig uit goede verzeepte oliën en vetten waarvan de kostprijs een stuk hoger ligt. En zoals hierboven al beschreven bij een goede haarzeep hoef je minder vaak je haar te wassen. Daarbij is een goede zeep bijna altijd handwerk.

 

5.       Om te beginnen het milieu, die is beslist beter af met een blok (haar)zeep dan met al die synthetische detergenten in plastic flessen. De hoeveelheid plastic die elk jaar wordt weggegooid in de vorm van flessen van verzorgingsproducten is enorm! Een ander probleem zijn de microplastics die vaak voorkomen in verzorgingsproducten (zie mijn blog over Lotion bar, whipped butter en bodylotion). De kosten hebben we bij punt 4 al even genoemd, maar mijn persoonlijke mening is dat je meer waar voor je geld krijgt met een echte handgemaakte zeep. Een echte zeep is namelijk vrij van synthetische ingrediënten, vrij van kunstmatige kleur en geurstoffen en vrij van conserveringsmiddelen. Verder bevat een handgemaakte zeep de natuurlijke glycerine die gevormd wordt tijdens het verzepingsproces, in veel commerciële zepen wordt de glycerine verwijdert. Dit kan dan weer los worden verkocht of aan andere producten worden toegevoegd waardoor er een hogere prijs gevraagd kan worden. Een handgemaakte zeep is overvet (zie punt 2) wat resulteert in een verzorgende zeep die niet uitdroogt, ook niet als je de hele dag je handen moet wassen. Een echte zeep geeft rijk romig schuim zonder toevoegingen van synthetische schuimvormers zoals SLS of SCS. Een echte zeep heeft veel minder negatieve impact op het milieu. Elke handgemaakte zeep is uniek en met aandacht gemaakt. Verder steun je een kleine ondernemer i.p.v. een multinational. Een goede handgemaakte zeep is iets wat je echt zelf moet ervaren, de meeste mensen zijn verbaasd over hoe mild een goede zeep is. Uiteraard is iedereen anders, maar heb je geen ervaring met echte zeep probeer het eens en laat je verrassen. Uiteraard kan je ook eerst advies vragen als je niet weet wat te kiezen uit het grote aanbod echte zepen.

 

Hopelijk heb ik wat meer inzicht gegeven in wat (echte) zeep is. Tegenwoordig zie je ook steeds meer reclame verschijnen voor shampoo bars, soms met de mooiste kleuren. Nella krijgt ook regelmatig de vraag of die ook in het assortiment komen. Daar zal ik in een volgend blog wat dieper ingaan.  Om toch een tipje van de sluier op te lichten, niet elke shampoo bar is ook echte zeep zoals hierboven beschreven. Belangrijk is het om hiervoor goed naar de ingrediëntenlijst te kijken, bij een echte zeep zal die voor het grootste gedeelte bestaan uit oliën en vetten. Hier een voorbeeld van de ingrediëntenlijst van een haarzeep uit de ‘Nella’ lijn:

 

Houthakkers haarzeep

Ingrediënten;

Kokosolie*, Olijfolie*, Sheaboter*^, Babassu-olie*^, Zonnebloemolie*, Castorolie*, Zoete Amandelolie*, Koffie, Neemolie*^, Maïszetmeel

Geur: essentiële olie van Himalaya Ceder, Rode Ceder, Patchouli, Cade

INCI ingrediënten:

SODIUM COCOATE*, SODIUM OLIVATE*, SODIUM SHEA BUTTERATE*^, SODIUM BABASSUATE*^,  SODIUM SUNFLOWERATE*, SODIUM CASTORATE*, SODIUM SWEET ALMONDATE*, COFFEE, AQUA, SODIUM AZADIRACHTATE*^, CEDRUS DEODARA, JUNIPERUS VIRGINIANA, POGOSTEMON CABLIN, JUNIPER OXYCEDRUS TAR OIL, ZEA MAYS STARCH

*van biologische herkomt, ^ fair trade

 

Zoals te zien is bestaat deze zeep voor het grootste deel uit (verzeepte) oliën en vetten. De INCI staat voor International Nomenclature Cosmetic Ingredient. Dit zijn internationaal afgesproken benamingen voor ingrediënten gebruikt in de cosmetica. Deze moeten altijd vermeld worden op een etiket. Ik pik er even het eerste ingrediënt uit om de benaming uit te leggen, Sodium cocoate (verwar dit niet met Sodium coco sulfaat, dit is een synthetisch detergent!) Zoals ik bij punt 1 heb verteld gaat bij  het verzepingsproces de natrium (sodium in het engels) aan het vetzuur zitten. In het geval van dit voorbeeld dus aan de vetzuren in de kokosolie. Sodium cocoate betekent dus de verzeepte vorm van kokosolie. En dit zie je ook terug in de namen van de andere gebruikte oliën in deze zeep.

 

Vriendelijke groet,

Hans        

 

Boerderij “De Paardebloem”

 



        

Lotion bar, whipped butter en Bodylotion

                                                                                                             

                                                                                                                        

Bij de klanten van “Bij Nella om zeep” is er heel veel vraag naar een goede (body) lotion. Terecht, want een lotion kan heel fijn zijn, maar waarom hebben wij die dan nog niet terwijl de drogisterijen uitpuilen van de lotions! Het antwoord ligt verscholen in het woordje “goede”. Nella van “Bij Nella om zeep” wil alleen iets in de winkel aanbieden als ze er zelf voor 100% achter staat, dat houdt in dat het gemaakt is met goede functionele ingrediënten en verder eigenlijk niets.  Elk ingrediënt wat wij erin stoppen moet bijdragen aan de werking en beleving van het product, maar tegelijkertijd ook veilig en verantwoord zijn. Een bodylotion is gewoonweg veel moeilijker op een verantwoorde manier te maken dan een lotion bar. Vandaar dat er al wel 3 lotion bars (waaronder 1 vegan) in de winkel liggen en nog geen bodylotion.

Lavendel Argan lotion bar

 

Het grote verschil tussen een lotion bar (of butter bar) en bodylotion is dat de bar helemaal bestaat uit goede plantenoliën en plantaardige vetten. Een lotion daarentegen bestaat voor het grootste deel uit water en hier zit dan ook gelijk het probleem. Maar laten we eerst eens kijken wat we verwachten van een goede bodylotion:

·         Lekker smerend, zonder al te stroef te worden

·         Verzorgend

·         Snel intrekkend

Voor het verzorgende deel hebben we toch iets van olie of vet nodig, met water alleen gaat dat niet lukken. Maar zoals we allemaal al wel eens gemerkt hebben, olie en water mengen niet zo lekker. Gelukkig bestaan er emulgatoren die het mogelijk maken om oliën toch met water te mengen, wat we dan krijgen heet een emulsie. De oliën zijn netjes als hele kleine bolletjes verdeeld door het water en het geheel krijgt een “melkachtig” uiterlijk. Het probleem wat we net al even noemde komt door al dat water in een lotion, overal waar water is krijgen micro-organismen een kans om te groeien. Er moet in lotion dus een conserveermiddel en iets om te emulgeren. En voor conserveermiddelen zijn we bij “Bij Nella om zeep” dus een beetje huiverig. Daar doet de industrie minder moeilijk over, die houden van bodylotion. Je verkoopt voor veel geld een fles water en daar stop je dan allerlei chemicaliën in om het goed te houden (parabenen), om het lekker te laten glijden (microplastics), om je huid een tijdje heel zacht  te laten aanvoelen, parfum voor een luchtje. O ja, en nog een scheutje goedkope olie voor het idee! Misschien wat kort door de bocht maar voor heel veel producten gaat dit verhaal echt wel op. Probeer eens het etiket te ontcijferen van om het even welke bodylotion, dat is geen eenvoudige opgaaf. Ik werk al 35 jaar op een laboratorium en sta nog vaak versteld van wat ze allemaal in zo’n fles stoppen! Voor de aardigheid toch even een voorbeeldje van een zeer bekend merk bodylotion, we zullen geen namen noemen! In rood heb ik de microplastics aangegeven en in blauw de parabenen.

 

Aqua, Glycerin, Stearic Acid, Caprylic/Capric Triglyceride, Dimethicone, Glycol Stearate, PEG-100 Stearate, Petrolatum, Cyclopentasiloxane, Glyceryl stearate, Cetyl Alcohol, Acrylates/C10-30 Alkyl Acrylate Crosspolymer, Parfum, Triethanolamine, Stearamide AMP, Disodium EDTA, Carbomer, Tocopheryl Acetate, Sodium PCA, Potassium lactate, Isomerized Linoleic Acid, Helianthus Annuus Seed Oil, Urea, Collagen Amino Acids, Lactic acid, Methylparaben, Phenoxyethanol, Propylparaben, Alpha-Isomethyl Ionone, Benzyl alcohol, Butylphenyl Methylpropional, Citronellol, Coumarin, Geraniol, Hexyl Cinnamal, Hydroxyisohexyl 3-Cyclohexene Carboxaldehyde, Limonene, Linalool, CI 77891

 

Dit is toch een indrukwekkende lijst chemicaliën en dit smeren miljoenen mensen dagelijks op hun huid zonder zich ook maar één moment af te vragen wat smeer ik nu eigenlijk!  Wetende dat de volgorde van de ingrediënten ook aangeeft welk product er het meeste in zit is het vrij schokkend om te zien dat al op de 5e plaats een microplastic staat! Het product wat voor de verzorgende werking van een lotion moet zorgen vinden we ergens op plaats 22 …… zonnebloemolie. Bij een bodylotion zou de olie op plaats 2 of 3 moeten staan! Verder zitten er parabenen in die op zijn minst bijzonder verdacht te noemen zijn wat betreft gezondheid. Al de andere ingrediënten laat ik nu voor wat ze zijn anders wordt het een heel lang verhaal. Mocht je interesse hebben om op te zoeken of jouw verzorgingsproduct microplastics bevat dan kan je dat hier vinden. Veel van de microplastics in bijvoorbeeld shampoo, doucheschuim, tandpasta komen rechtstreeks via het riool in zee terecht en dragen zo bij aan de plastic soep. Het uitbannen van microplastics in verzorgingsproducten is essentieel om negatieve gevolgen voor mens en natuur te voorkomen.

 

Een tussenweg tussen een lotion bar en bodylotion is er gelukkig ook, whipped butter. Whipped butter is een mix van oliën en boters zodanig gemengd dat er een heerlijk luchtig, romig en makkelijk smeerbaar product ontstaat. Whipped butter smelt direct bij aanraking met de huid en smeert hierdoor heel snel en makkelijk uit, bovendien is het erg verzorgend door alle goede ingrediënten. Een bijkomend voordeel is dat er geen water aan te pas komt en houdbaarheid dus minder een probleem is. Dit neemt niet weg dat het met al deze natuurlijke producten verstandig is ze koel te bewaren en de whipped butter met een cosmetica spatel uit de pot te scheppen. Naast de lotions bars kunnen we nu ook een heerlijk romige whipped butter aanbieden bij “Bij Nella om zeep”, gemaakt met koudgeperste, ongeraffineerde en niet ontgeurde boters en oliën. Hierin kan je naast de Lavendel en Himalaya ceder ook nog cacaoboter ruiken. We kiezen bewust voor niet ontgeurde en ongeraffineerde boters en oliën. Om oliën en vetten te raffineren en te ontgeuren worden ze verhit en gemengd met hexaan. De hexaan wordt later weer verwijdert maar de verhitting en de extractie met hexaan gaat wel ten koste van veel goede eigenschappen.

 

Ondertussen zijn we ook bezig om een vegan bodylotion met Zoete Amandel olie, Buriti olie en Rozenhydrolaat te maken. We hebben een plantaardige emulgator gebruikt die gemaakt is van olijfolie, puur plantaardig dus

De Buriti olie is een bijzondere olie, knal oranje! Deze olie staat stijf van de betacaroteen, 5 keer meer dan in wortel, is rijk aan vitamine E en veel onverzadigde vetzuren. Dit maakt het een hele goede huidverzorgende olie. Het geeft ook de lotion zijn kenmerkende kleur. Zoete amandel olie is een voedende en verzachtende olie voor de huid. Neroli tenslotte zorgt voor de frisse opwekkende geur. Neroli is de kostbare etherische olie die komt van de bloesem van de sinaasappelboom.

 

Met het moeilijkste deel, de conservering, zijn we nog aan het stoeien. We hebben wel een 100% natuurlijke kandidaat gevonden die ook is toegestaan in natuur cosmetica. Het wordt gemaakt van gefermenteerde kokos en van een product van melkzuurbacteriën. Maar we zijn nog niet volledig overtuigd dat dit afdoende is, we experimenteren nog even verder. Mocht het gaan lukken dan zal dat zeker hier gemeld gaan worden!

 

Nog even de eigenschappen van de 3 producten op een rij:

·         Lotion bar, smelt langzaam bij aanraking huid. Erg lekker voor een verwenmomentje na het douchen. Maar ook voor bijvoorbeeld naast de bank om af en toe lekker de handen in te vetten. De lotion bar is erg rijk en verzorgend en door de was geeft het een beschermend laagje op de huid.

·         Whipped butter, smelt direct bij aanraking met de huid. Het is heerlijk romig en bijzonder verzorgend voor het hele lijf. Whipped butter trekt redelijk snel in en geeft een heerlijk zijdezachte huid.

·         Bodylotion, smelt niet direct op de huid door het water wat erin zit. Het is wel heel zacht en licht van structuur, smeert heerlijk uit en wordt snel opgenomen in de huid.  Heel fijn om mee te smeren als het allemaal even iets minder voedend hoeft te zijn.

 

Veel smeerplezier,

Hans

Boerderij “De Paardenbloem”                                                                                             

Blog

Actieve filters